Зохиогчийн эрхийн маргаан дагуулаад буй “Ghibli” гэдэг үг ямар утгатай вэ?

Д.Бизьяа

Анд нөхдийн мэдээ

2025-04-01

   “OpenAI” компанийн гүйцэтгэх захирал Сэм Алтман хиймэл оюун ухаанаар бүтээсэн "Ghibli style" нэртэй зургаа цахим сүлжээнд нийтэлсэн нь зохиогчийн эрхийн зөрчилтэй холбоотой маргаан дагуулаад байна. Японы алдартай кино найруулагч Хаяао Миязакигийн “Ghibli” студи нь “My Neighbor Totoro”, “Howl’s Moving Castle” зэрэг бүтээлүүдээрээ дэлхийд алдартай билээ. Тэгвэл япон ч биш, англи ч биш "Ghibli" гэдэг үг хаанаас гаралтай, ямар утгатай үг вэ? “Studio Ghibli” нь Японы хүүхэлдэйн киноны зураач Хаяао Миязаки, Тошио Сүзүки, Исао Такахата нарын 1985 онд үүсгэн байгуулсан хүүхэлдэйн киноны компани юм. Тэднийг студидээ нэр өгөх талаар зөвлөлдөж байх үед Х.Миязаки "Италийн цэргийн тагнуулын онгоц "Жибли" (Ghibli) нэртэй. Үүнийг авч ашиглая" гэсэн санал гаргажээ. Энэ үед найруулагч И.Такахата “Гибли гэж дуудагддаг юм биш үү?” гэж асуухад Х.Миязаки “Миний итали найз “Жибли” гэж дууддаг” гэснээр студийнхээ нэрийг “Студио Жибли” гэж тогтжээ. Хожим нь зөв дуудлага нь "Гибли" (Ghibli) байсныг олж мэдсэн ч "Жибли" нэрээрээ явсан байна. Итали хэлэнд “Ghibli” гэдэг үг нь "цөлийн элсэн шуурга" гэсэн утгатай бөгөөд тэд анимэйшн салбарт шинэ салхи оруулах гэсэн утгаар студидээ ийм нэр өгсөн гэдэг. Уг нь "Ghibli" гэдэг үг нь араб хэлнээс гаралтай аж. Энэ нь Сахарын өмнөд цөлөөс үлээж буй халуун салхийг ливичүүд "Ghibli" гэж нэрлэдэг байснаас үүдэлтэй. Аав нь Дэлхийн II дайны үед Японы цэргийн сөнөөгч онгоцны эд анги үйлдвэрлэдэг компанийг удирдаж байсан найруулагч Х.Миязаки цэргийн зэвсгийн талаар өргөн мэдлэгтэй байжээ. Гахайн дүрст нисгэгчийг дүрсэлсэн “Porco Rosso” болон онгоцны зохион бүтээгчийн тухай “The Wind Rises” зэрэг түүний олон бүтээлд сөнөөгч онгоц, байлдааны хөлөг онгоц гардаг. Гэсэн хэдий ч Х.Миязаки "Би онгоцонд дуртай. Гэхдээ эвдлэн сүйтгэх хэрэгсэл болгон ашиглахыг таашаадаггүй" хэмээн дайны эсрэг үзэлтэн гэдгээ тунхаглаж байсан юм.  

   Харин Нью-Йоркт төвтэй “Prior Cashman” хуулийн фирмийн хуульч Жош Вагенсберг “The Associated Press” агентлагт өгсөн ярилцлагадаа “OpenAI-ийн хиймэл оюун ухааны загварыг “Studio Ghibli” болон Х.Миязаки нарын бүтээл дээр ашигласан нь зохигчийн эрхийн асуудал үүсгэж болзошгүй” гэж мэдэгджээ. Нөгөө талаар хуулийн талаар асуудалгүй байсан ч найруулагч Х.Миязакигийн бүтээсэн аним дүрийн хэв маягийг дуурайсан учраас зохиогчийн эрхийг зөрчсөн хэрэг гэж зарим хүмүүс онцолж байна. Хиймэл оюун ухаанд таагүй ханддаг найруулагч Х.Миязаки 2016 онд хиймэл оюунаар дүрс бүтээх нь амьдралыг доромжилж буй хэрэг гэж үздэгээ хэлээд “Би энэ технологийг хэзээ ч ашиглахгүй” гэсэн байна.