10 баримт: Ахмадын өдөр

Б.Бадамзул

10 баримт

2024-10-07

   Жил бүрийн аравдугаар сарын 1-нд НҮБ-ын гишүүн улсууд Олон улсын өндөр настны өдрийг тэмдэглэдэг билээ. Уг өдрийг энэ жил НҮБ-аас “Нэр төртэй наслалт: Дэлхий даяарх өндөр настныг асрах, дэмжих тогтолцоог сайжруулахын ач холбогдол” сэдвийн дор тэмдэглэж, өнөөдөр буюу аравдугаар сарын 7-нд АНУ-ын Нью-Йорк хотноо байгууллагынхаа төв байранд 60-аас дээш настнуудыг оролцуулсан бодлого хэлэлцэх дурсгалын арга хэмжээг зохион байгуулах гэж байна. Иймд Ахмадын өдөр болон тэдэнд зориулсан төрийн бодлогын тухай 10 баримтыг хүргэж байна.

1. НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейгаас 1990 оны 12 дугаар сарын 14-нд жил бүрийн аравдугаар сарын 1-нд Олон улсын өндөр настны өдрийг тэмдэглэх шийдвэр гаргажээ. Улмаар Монгол улс 1992 онд анх Ахмадын өдрийг тэмдэглэсэн байна.

2. Монголчууд энэ өдрийг Ахмадын баяр хэмээн эндүү нэрлэдэг. Харин 2003 оны 12 дугаар сарын 18-нд баталсан Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуулийн 5.1.9 дүгээр зүйлд зааснаар аравдугаар сарын 1 нь Ахмадын өдөр буюу тэмдэглэлт өдөр юм. Ялгаа нь, нийтээр тэмдэглэх баярын өдрүүдэд бүх нийтээрээ амардаг бол тэмдэглэлт өдөр амардаггүй.

3. Монголын хуулиар ахмад гэдэгт 60-аас дээш насны эрэгтэй, 55-аас дээш настай эмэгтэй хүнийг хамруулдаг бөгөөд манай улсын хүн амын ердөө 8.6 хувь нь ахмад настан болж байгааг Үндэсний статистикийн хорооноос өнгөрөгч долоо хоногт мэдээлэв.

4. Энэ өдөр Монголын бүх ахмад бэлэг авдаг. Учир нь, УИХ-аас 2017 оны нэгдүгээр сарын 26-нд Ахмад настны тухай хууль баталсан юм. Энэ хуулийн 12.1 дүгээр зүйлд жил бүрийн Цагаан сарын шинийн нэгэн, Ахмадын өдрөөр аж ахуйн нэгж, байгууллага бүр өмнө нь ажиллаж байсан ахмад настандаа хүндэтгэл үзүүлж, бэлэг дурсгалын зүйл гардуулна хэмээн зохицуулсан байна. Улмаар 12.5 дугаар заалтад ажиллаж байсан байгууллага нь дампуурч, татан буугдсан бол орон нутгийн захиргаанаас нь хүлээн авч хүндэтгэл үзүүлнэ гэжээ. Ийм учраас ахмадын өдрөөр өндөр настнууд ганган дээлээ өмсөж, одон медалиа зүүгээд хүндэтгэлийн ёслолдоо оролцохоор гардаг билээ.

5. Олон улсын өндөр настны өдрийн зорилго нь тэдэнд хүндэтгэл үзүүлж, тулгамддаг асуудлыг нь ойлгож, амьдралын чанарыг нь дээшлүүлэхэд туслах юм. Энэ зорилго нь дээр дурдсан хуульд “ахмад настны эрхийг хангах, амьжиргаа, хөгжил, оролцоог дэмжих, нийгмийн үйлчилгээ авах боломжийг нэмэгдүүлэх, төрийн болон аж ахуйн нэгж, байгууллагын үүргийг тодорхойлж, тэдгээрийн үйл ажиллагааны эрх зүйн үндсийг тогтоох” хэмээн тусгалаа олсон байна.

6. Монгол улс нь Ахмадын сантай бөгөөд Монгол улсын 2024 оны нэгдсэн төсвийн төсөлд энэ санд нэг ч төгрөг олгохоор төлөвлөөгүй байна. Ахмадын сан гэдэг нь тэдэнд нэмэгдэл тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор аж ахуйн нэгж, байгууллагын төсөв, үйл ажиллагааны орлогоос хуульд заасан хувь, хэмжээгээр тооцож бүрдүүлсэн мөнгөн хөрөнгө юм.

7. 1980 онд дэлхийн хүн амын 260 сая нь 65-аас дээш настай байсан бол 2021 онд 761 сая болж гурав дахин өссөн талаар НҮБ-аас мэдээлэв. Улмаар 2050 он гэхэд 1.6 тэрбум болно гэж таамаглажээ.

8. АНУ-ын Нью-Йорк хот дахь НҮБ-ын төв байрны ECOSOC танхимд өнөөдөр болох хурлаар ахмад настныг асрах, дэмжих тогтолцооны туршлага, эрх зүйн орчин, бодлогын талаар хэлэлцэнэ.

9. Монгол улс 65 нас хүрсэн ахмаддаа насны хишиг хүртээдэг. Цагаан сарын шинийн гурван, долоодугаар сарын 15-нд наснаас нь хамааруулан ахмадуудын тэтгэврийн дансанд 50-250 мянган төгрөг шилжүүлдэг билээ.

10. Ахмад настанд зориулсан бодлогоороо дэлхийн улсуудыг Норвеги тэргүүлдэг. Тус улсын ахмад настан бүгд тэтгэвэрт хамрагдсан байхаас гадна тэдэнд зориулсан асрамж, сувилахуйн газар зэрэг халамжийн үйлчилгээ, эрүүл мэндийн тогтолцоо сайтай ажээ.